1 mei viering: Samen leven

Op 1 mei was ik samen met enkele partijgenoten bij de viering van de Dag van de Arbeid georganiseerd door de afdeling Alkmaar. Het is een mooie traditie om deze dag samen te vieren met de rode familie uit de regio.

Mei Li Vos vertelde over de samenwerking met GroenLinks in de Eerste en Tweede Kamer, de Alkmaarse afdelingsvoorzitter Paul Verbruggen en fractievoorzitter David Rubio Borrajo verhaalden over de perikelen in de Alkmaarse gemeenteraad. Aan mij was gevraagd te vertellen over het onderzoek ‘samen leven’ dat ik ben gestart bij de Wiardi Beckman Stichting.

Samen leven: migratie, integratie en meer

In de Tweede Kamerfractie wordt, samen met de fractie van GroenLinks, natuurlijk al veel nagedacht over onze koers met betrekking tot migratie. Er is onlangs nog een stevig plan opgesteld om uitbuiting van arbeidsmigranten tegen te gaan (‘Waardevol werk. De economie van uitbuiting stoppen’). Wat we met het project bij de Wiardi Beckman Stichting willen doen is echter breder.

Het is noodzakelijk om als PvdA een duidelijke en samenhangende visie te hebben op hoe we in Nederland willen samenleven, hoe we de sociale cohesie kunnen versterken. Migratie en integratie horen daarbij, maar alleen een programma op die punten is onvoldoende. In het maatschappelijk debat wordt het gebrek aan sociale cohesie namelijk vaak al snel gelinkt aan migratie. En met de steeds vaker klinkende de roep van ‘grenzen dicht’ stijgt ook het aantal meldingen van discriminatie sterk. Niet alleen discriminatie tegen migranten en moslims, maar ook discriminatie tegen de lhbti+ gemeenschap en het antisemitisme nam het afgelopen jaar flink toe.

Dat samen leven gaat dus niet echt lekker. Moeten we dit soort vormen van discriminatie nu echt allemaal op één hoop gooien, kun je je afvragen. Ik denk het wel. De strijd van de regenbooggemeenschap heeft op het eerste gezicht weinig te maken met de weerstand die jonge meiden ervaren als ze een  hoofddoek willen dragen of met de belangen van de joodse gemeenschap. Maar deze groepen hebben allemaal last van de groeiende onverdraagzaamheid in Nederland, en de oorzaken van de groeiende onverdraagzaamheid die zij ervaren zouden wel eens grotendeels hetzelfde kunnen zijn.

Het is een bekend fenomeen: in onzekere tijden neemt het wantrouwen jegens ‘de ander’ toe. Dat is wat we nu zien. We leven in een tijd van grote onzekerheid – over het klimaat, over de economie, over de inflatie – en ik ben ervan overtuigd dat het stijgend aantal meldingen van discriminatie vanwege herkomst, huidskleur, geloof of seksuele geaardheid voor een groot deel daarmee samenhangt.[1]

Tweede Kamerverkiezingen

De komende verkiezingen voor de Tweede Kamer zouden wel eens sneller kunnen komen dan handig is voor ons. En de kans is groot dat het dominerende thema bij de verkiezingen migratie zal zijn. Voor de nu zo machtige BBB is dat namelijk een prominent thema waar de partij veel kiezers mee kan winnen. De BBB stelde vlak voor de Provinciale Statenverkiezingen o.a. dat een acute asielstop in Nederland noodzakelijk is. De omgekeerde vlaggen doken binnen no time ook op bij protesten tegen de opvang van asielzoekers overal in het land.

Uit onderzoek blijkt dat mensen die vinden dat het slecht gaat met Nederland meestal negatiever zijn over het migratiebeleid. Met name de uitvoering van het inburgerings- en terugkeerbeleid kan rekenen op hun afkeuring. Zij zijn vooral ongerust over het vermogen van de overheid om in voldoende mate voor de eigen burgers te kunnen blijven zorgen.[2] We moeten dus niet alleen een helder programma hebben op migratie, maar ook steeds die onderliggende onzekerheid adresseren.

Daarnaast moeten we duidelijk zijn over integratie, want in onze verkiezingsprogramma’s de afgelopen vijftien jaar waren we best wel dubbelhartig over dat onderwerp. Integratie is een proces dat nooit eindigt, zo verzuchten migranten, hun kinderen en kleinkinderen.

De PvdA eist in de integratienotie die onze partij in 2009 aannam, van hen dat ze zonder voorbehoud kiezen voor de Nederlandse samenleving. Maar we stellen die eis niet aan onszelf. (Als ik voor mezelf spreek: ik kies niet zonder voorbehoud voor de Nederlandse samenleving – liever gebruik ik per situatie mijn gezond verstand om te beoordelen of ik ergens achter sta of niet.) En bovendien: wat is ‘de’ Nederlandse samenleving? En hoeveel generaties duurt het voor je niet meer als migrant doorgaat maar gewoon ‘Nederlander’ bent?

Wij Nederlanders zullen het samen moeten doen – het samenleven – hoezeer we ook van elkaar verschillen. In ons Nederlanderschap zijn we gelijkwaardig, waar we ook geboren zijn, waar (een van onze verre) voorouders ook geboren is, wat we ook geloven of niet geloven, en hoe we ook leven. Het wordt tijd dat onze partij dat expliciet zegt. En nee, dan kunnen we – zoals een van onze partijgenoten in Alkmaar wenste – niet eisen dat al onze voetballers een ‘one love’-band om hun arm dragen. Hoe mooi ik dat ook zou vinden, ik zou niet willen leven in een land waarin mensen verplicht worden wat voor symbool dan ook te dragen.

Uiteraard hebben we ons allemaal aan de wetten van onze democratische rechtsstaat te houden, maar de boodschap dat nieuwkomers zich moeten aanpassen aan ‘de Nederlandse cultuur’ is niet houdbaar. Er is niet zoiets als een statische Nederlandse cultuur. Kijk maar naar hoe we de afgelopen jaren anders zijn gaan denken over Zwarte Piet.

Wát de Nederlandse cultuur is, hoe we in Nederland leven, wat we wel of niet geloven en welke gebruiken we wel of niet als ‘Nederlands’ zien, dat is niet in marmer gebeiteld. Of je familie hier nu vijf generaties woont of een: als Nederlandse burgers zijn we volledig gelijkwaardig.

De vraag is dan: hoe versterken we dat gevoel dat we in Nederland echt een ‘gemeenschap’ vormen? Wat zijn voorwaarden voor sociale cohesie? In elk geval dat we elkaar kunnen begrijpen en dat we ons ‘veilig’ kunnen voelen bij elkaar. Laten we de Nederlandse taal daarom koesteren en zorgen dat iedereen die in Nederland woont goed Nederlands spreekt. En laten we gevoelens van onveiligheid niet wegwuiven als een ‘rechts’ thema, maar daar serieus werk van maken.

En als het klopt dat in tijden van onzekerheid het wantrouwen in ‘de ander’ toeneemt, dan zou het ook andersom moeten gelden. Dan zou onverdraagzaamheid moeten kunnen worden tegengegaan door het creëren van bestaanszekerheid en het terugdringen van grote ongelijkheid in de samenleving. Allemaal klassieke sociaal-democratische strijdpunten.

Annemarieke Nierop, fractievoorzitter PvdA Heiloo (en medewerker bij de Wiardi Beckman Stichting)

Noten

[1] https://nos.nl/artikel/2430021-aantal-meldingen-discriminatie-toegenomen-mede-door-coronaregels.

[2] https://www.socialevraagstukken.nl/tegenstanders-van-migratiebeleid-vinden-dat-overheid-nederlanders-te-weinig-steunt/