Van september 2019 tot en met januari 2020 hield een projectgroep van de PvdA Heiloo een onderzoek onder de maatschappelijke organisaties in Heiloo.* Eind 2019 presenteerden we de uitkomsten voor de kunst- en cultuurverenigingen. Net op het moment dat we de resultaten voor Sport wilden presenteren en bespreken in de raad van Heiloo, kwam het coronavirus op. We publiceren het onderzoek nu alsnog, en hopen dat we het over niet al te lange tijd kunnen bespreken met betrokken burgers en verenigingen in Heiloo, en in de gemeenteraad.

–> Onderzoek maatschappelijke organisaties in Heiloo_Sport_februari 2020

Het doel van het onderzoek was nagaan hoe het nu gaat met de cultuur-, kunst-, natuur-, sport- en welzijnsorganisaties, na een periode van grote bezuinigingen, zowel in het subsidie- als in het accommodatiebeleid. Welke doelen stellen deze maatschappelijke organisaties zichzelf? Wat hebben ze nodig om deze doelen te kunnen bereiken? Hoe kan de gemeente de nodige ondersteuning bieden?

Dit deel van dit onderzoek gaat over de organisaties die actief zijn op het gebied van sport. De resultaten en aanbevelingen voor kunst-, cultuur-, en natuurorganisaties zijn verschenen in januari 2020.

Een dilemma was hoe om te gaan met kritische opmerkingen van organisaties over lokale politici en/of ambtenaren. Deze opnemen brengt het probleem met zich mee dat we daarmee de organisaties zouden kunnen schaden (ze zijn immers afhankelijk van degenen die ze bekritiseren) en/of dat we schade kunnen toebrengen aan een wethouder of ambtenaar, die bovendien niet in de gelegenheid is gesteld weerwoord te geven. Deze negatieve opmerkingen helemaal weglaten zou als nadeel hebben dat deze kritiek onbenoemd blijft.

We hebben ervoor gekozen alle opmerkingen van de organisaties te anonimiseren. Zeer kritische opmerkingen hebben we alleen opgenomen als deze vanuit meerdere organisaties geuit zijn en als deze niet een specifieke ambtenaar of portefeuillehouder raken. Het belangrijkste pijnpunt betreft voor de sportorganisaties overigens het contact met de gemeente, die door een aantal partijen als ongeïnteresseerd ervaren wordt en waarbij sommige verenigingen zelfs het gevoel hebben tegengewerkt te worden. Daar staat tegenover dat enkele andere verenigingen aangeven goed met de gemeente te kunnen samenwerken.

In de pdf-versie van dit stuk vindt u in de bijlagen de voornaamste opmerkingen van onze geënquêteerden**, een opsomming van de vragen in deze enquête en kernindicatoren over de sportdichtheid per 10000 inwoners uit deze regio.

Het onderzoek: sporten in Heiloo

Zesentwintig sportverenigingen hebben op onze enquête gereageerd en/of hebben met ons gesproken. Dit zijn: Bridgeclub Fumez Pas, HV de Terriërs, TV het Vennewater, Biljartvereniging ‘Tikkie Terug”, SV De Foresters, Dorssports, Vennewater Badminton Heiloo, GTH, Klaverjasclub EHK, Radio Vliegclub Heiloo, Damclub Heiloo, Honk en softbalvereniging Double Stars Heiloo, Golf&Countryclub Heiloo, Tafeltennisvereniging Limmen-Heiloo, Voeten in beweging sinds 2002, Stichting Avond4daagse Heiloo, TC Heiloo United, vv HSV, Zwemclub de Spetters, Hippische sportvereniging Heiloo en omstreken, Bowlingvereniging Heiloo, HZV Het Vennewater, Heilooer Bridgeclub, volleybalvereniging Effect, Trias, SportRaad Heiloo.

De enquête bestond voor sport uit 17 vragen. Deze zijn in de bijlage opgenomen.

Rol en uitgangspunten huidige college gemeente Heiloo

Aangezien de gemeente Heiloo voor veel geënquêteerden een belangrijke partij is, schetsen we hieronder kort de uitgangspunten wat betreft sport van het huidige college.

In de huidige coalitieovereenkomst 2018-2022 ‘Met elkaar’ staat, samengevat over sport het volgende. De gemeente Heiloo vindt bewegen en sporten belangrijk. Geboden hulpmiddelen daarbij zijn de buurtsportcoach, financiële ondersteuning vanuit het jeugdsportfonds voor minder draagkrachtigen, onderzoeken op welke wijze de gemeente Heiloo de basisscholen kunnen faciliteren bij het geven van gymlessen, invoering van de Motorische Quotiënt scan, herinrichting van sportcomplexen, openbare speelveldjes en schoolpleinen volgens de principes van het Athletic Skills Model (ASM) en/of Schoolplein 14. Bij dit alles wordt de sportraad ook betrokken.

In de collegeovereenkomst wordt duidelijk uitgesproken dat men breedtesport stimuleert. Over topsport en sport voor gehandicapten wordt gezwegen. Verder is het de ambitie om de gemeentelijke accommodaties optimaal te benutten en bij onderbezetting dient afstoting en verkoop plaats te vinden. Over nieuwe investeringen wordt niet gesproken.

Bevindingen en aanbevelingen

Het belangrijkste punt dat naar voren kwam uit de enquête en uit de gesprekken die wij hebben gevoerd met betrokken bestuurders van diverse (sport)organisatie is het gemis van een goed up-to-date sportbeleid.

Verenigingen zeggen bovendien niet op de hoogte te zijn van het sportbeleid van de gemeente. Verder valt in de enquête op dat veel kleinere sportverenigingen meer een sociaal karakter hebben, dan dat bewegen vooropstaat, denk aan de klaverjas- en bridgeverenigingen die er zijn. Nu vallen deze verenigingen noch onder de sport, noch onder welzijn. Bijvoorbeeld bij het vinden van geschikte accommodaties lopen deze verenigingen daardoor regelmatig tegen problemen aan.

Veel sportverenigingen zijn op zoek naar een stuk professionaliteit op zowel organisatorisch als sportief gebied. Het vinden van voldoende vrijwilligers die zich structureel aan de clubs willen verbinden wordt voor veel verenigingen steeds lastiger. Een oplossing kan zijn als het verenigingen lukt de handen ineen te slaan en gezamenlijk de activiteiten op te pakken. Te denken valt aan het aanstellen van professionele trainers en deze gezamenlijk betalen, of – in geval van een fusie – dat er bij grotere clubs meer geld beschikbaar komt om deze aan te stellen. Hierdoor kunnen de grotere talenten voor langere tijd aan de clubs worden gebonden en dat heeft ook uitstraling op de rest van de vereniging. Ook zouden complexen/gebouwen/ kantines meer kunnen worden gedeeld waardoor professionele beheerders/uitbaters kunnen worden aangesteld. Dit zou de afhankelijkheid van verenigingen van vrijwilligers verkleinen.

Aanbeveling 1

Stel als gemeente een nieuwe visie op sport vast, en maak op basis hiervan een nieuw sportbeleid waarbij de sportverenigingen en welzijnsorganisaties in Heiloo intensief worden betrokken. Voor het opstellen van dit sportbeleid is het verstandig een externe specialist in te huren: iemand die met een open blik naar het sporten in Heiloo kan kijken, en die de belangen van de sporters in Heiloo, van sportverenigingen en van de gemeente goed kan wegen. Dit zou bijvoorbeeld gefinancierd kunnen worden vanuit de subsidie van het Nationaal Sportakkoord, of er zou hiervoor geld vrijgemaakt kunnen worden vanuit de algemene middelen.

Hoe zou een nieuwe visie op sport eruit kunnen zien?

Sport kan een belangrijke bijdrage leveren aan de maatschappelijke en economische ontwikkeling van ons dorp en de regio. Maar dan is het wel belangrijk dat de gemeente expliciet is in wat zij wil bereiken met en via de sport in Heiloo. Er zijn veel verschillende doelen die de gemeente kan nastreven met haar sportbeleid. Dat kan worden vastgelegd in die visie.

• Sportverenigingen vormen belangrijke verbindende plekken in Heiloo, waar jong en oud elkaar ontmoet. Goede sportfaciliteiten maken ons dorp aantrekkelijke om te wonen.
• Niet onbelangrijk: Heiloo vergrijst in snel tempo. Blijven bewegen is een van de manieren voor ouderen om lang zelfredzaam te blijven en om eenzaamheid tegen te gaan.
• Ook voor kinderen is het heel belangrijk om voldoende te bewegen, maar juist kinderen uit gezinnen waar minder geld is, blijken minder te sporten, en ook op scholen is steeds minder vaak een sportdocent aanwezig. De gemeente kan in haar visie het streven opnemen zoveel mogelijk kinderen te laten sporten, en daarbij specifieke aandacht te besteden aan kinderen uit kwetsbare gezinnen.
• Maar ook de sporters die meer gericht zijn op de sportprestatie moeten – denken wij – in Heiloo terechtkunnen. Ook die ambities kunnen in een sportvisie worden opgenomen.

We denken al deze doelstellingen en groep ‘sporters’ elkaar niet hoeven uit te sluiten, maar elkaar juist kunnen versterken. Het is dan wel belangrijk om ze apart te benoemen, niet alleen in de visie op sport maar ook in het sportbeleid.

Hoe zou een nieuw sportbeleid eruit kunnen zien?

Door vanuit de sport actief verbindingen te leggen met andere maatschappelijke en economische speerpunten én met omliggende gemeenten, kan maximaal gebruik worden gemaakt van de verbindende en inspirerende kracht van sport. Met een breed gedragen beleidsstuk als uitgangspunt, kan de gemeente Heiloo haar ambities en de stappen die zij de komende jaren voorziet aan de maatschappelijke organisaties en inwoners duiden. Dat geldt voor betrokkenen binnen Heiloo én daarbuiten. Want ook onze omliggende gemeenten erkennen de kracht van sport en staan aan de vooravond van nieuwe plannen en ambities. Dat biedt kansen voor Heiloo en haar buurtgemeenten in de BUCH, waar wij nu al mee samenwerken, maar ook onze grote buur Alkmaar die van uit een regionale functie ook kan bijdragen aan de sportbeleving van de inwoners van Heiloo.

Input voor het beleid voor de komende tien jaar

Ons voorstel is om, op basis van een nieuwe sportvisie, een beleidsstuk te laten schrijven door een onafhankelijke informateur/adviseur die door de gemeente wordt ingehuurd. Dat stuk zou voor de komende tien jaar de stip op de horizon moeten zetten wat betreft het sportbeleid in Heiloo. Dit geeft duidelijkheid voor alle inwoners en met name sportbestuurders waar Heiloo heen wil. Het is van belang dat breed gedragen wordt.

We denken dat het mogelijk is het sporten in Heiloo voor meer inwoners toegankelijk te maken, en het tegelijk te professionaliseren, zowel op organisatorisch als op sportief gebied. Op basis van de resultaten van onze enquête en de gesprekken die we hebben gevoerd met sportverenigingen in Heiloo doen wij hieronder enkele suggesties waar deze adviseur naar onze mening nadruk op zou kunnen leggen en wat hij of zij verder zou kunnen onderzoeken.

• De introductie van een soort strippenkaart of omni-sport-kaart, waarmee mensen kunnen deelnemen aan verschillende sporten. Net als het huidige college zien wij de voordelen van de zogenoemde atheletic skills method (AMS: www.athleticskillsmodel.nl). In Almere heeft men deze filosofie al omarmd en zijn er voor de jeugd en ouderen zogenaamde skill gardens aangelegd (zie bijvoorbeeld https://www.youtube.com/watch?v=k5QQBszxgjA).
• De mogelijkheid van één groot sportcomplex aan Het Vennewater, waar vele sporten zoals tennis, voetbal, zaalvoetbal, hockey, volleybal, badminton, honkbal et cetera centraal staan en waarbij fusies van enkele (grote) verenigingen niet uitgesloten wordt. Onderzocht kan worden wat de samenhang van deze organisaties zou kunnen zijn, waar verenigingen elkaar zouden kunnen versterken, zowel organisatorisch als sportief. Voor sporters is het gunstig als zij meerdere (lees gevarieerde) sporten beoefenen, en een dergelijk complex zou dat in de hand werken.

De organisatievorm speelt hierin een belangrijke rol. Men kan denken aan een of twee omni-verenigingen, of fusies van gelijke sportverenigingen (HSV, Foresters, HZV), de tennisverenigingen et ctera, of verregaande samenwerking van sportverenigingen. Het sportcomplex aan het Vennewater zou met twee hallen centraal kunnen staan, waarbij binnen- en buitensporten gecombineerd kunnen worden.

• Ook aan het Maalwater zou één groot sportcomplex gecreëerd kunnen worden, waar mensen verschillende soorten sporten kunnen beoefenen. Hier zouden Trias (atletiek) en wellicht hockey een plek kunnen krijgen, afhankelijk van de invulling van het sportcomplex aan het Vennewater. Een mooi voorbeeld van een dergelijk complex met gecombineerde sporten is Friendship Sportcentre in Amsterdam Noord.
• In kaart brengen of de gemeente Heiloo, samen met bijvoorbeeld Alkmaar en/of Egmond en/of Castricum, een overdekt zwembad kan realiseren, dat geschikt is voor wedstrijdzwemmen, recreatiewemmen, ouderenwemmen, aquajogging, waterpolo etc.. het gehele jaar door. Gezien de toenemende vergrijzing kan dit een belangrijke, aanvullende sportfaciliteit zijn voor mensen die nu weinig bewegen.
• Zorg dat alle sportaccommodaties in Heiloo voldoen aan de eisen van deze tijd. Over de kwaliteit van de accommodaties zijn de meningen verdeeld. Sommige belangrijke sportvoorzieningen dateren uit de jaren zeventig van de vorige eeuw. Voorbeelden hiervan zijn het Baafje, veel gymnastieklokalen en Sporthal Het Vennewater. Hoe zit het met de sportaccommodaties voor ouderen zoals bijvoorbeeld Jeu de Boule banen en zwemmogelijkheden in de winter?

Aanbeveling 2

Organiseer als gemeente Heiloo de aansturing en ondersteuning van het sporten en van sportverenigingen op een andere manier. De huidige manier van organiseren, waarbij de sportverenigingen met de gemeente communiceren via de Sportraad, lijkt vernieuwingen in de weg te staan. Belangenbehartiging en advies zijn op deze manier niet gescheiden, en voor de gemeente is het op deze manier lastig om te sturen. Laat een onafhankelijk adviseur een advies opstellen voor een goede organisatiestructuur in Heiloo rond het sportbeleid.

Op basis van de enquêteresultaten en de gesprekken die we gevoerd hebben met sportverenigingen in Heiloo, zouden we een adviseur de volgende inbreng willen meegeven:

• Het uitgangspunt moet volgens ons zijn dat de gemeente Heiloo het sportbeleid opstelt, dat zij aanspreekpunt is voor de verenigingen en dat zij de uitvoering verzorgt (die kan ze overigens dan ook deels uitbesteden). Denk aan het onderhoud van de sportvelden, het onderhoud van de accommodaties, maar ook de aanleg van nieuwe velden en andere accommodaties, etc. etc.
• Het zou volgens ons goed zijn als er een duidelijke scheiding komt tussen advies en belangenbehartiging. Zaken die in de huidige situatie, in het geval van de Sportraad, door elkaar lopen. Ook is het goed als de representatie van de verschillende partijen binnen de Heiloose sportwereld aan de gemeentetafel beter wordt geborgd.
• Door zelf het sportbeleid te maken kan de gemeente ook veel beter sturen op wie en wat er met welke maatregelen bereikt worden. Of dat nu is om meer ouderen of juist meer kinderen te laten bewegen, om aan te sluiten bij het sociaal domein en/of om topsporters in Heiloo te stimuleren, als de gemeente zelf deze doelen expliciet stelt, kan ze haar sportbeleid daarop inrichten, kan ze tussentijds toetsen of de doelen worden gehaald en kan ze zo nodig bijsturen.
• Het model zoals nu, met een Sportraad die voor de aangesloten verenigingen spreekt met de gemeente, is daarvoor ongeschikt. De huidige Sportraad kent een traditionele oriëntatie. Zij is feitelijk een vertegenwoordiger van de georganiseerde sport. Hoewel zij formeel de belangen van ‘de sport in het algemeen’ bepleit, blijkt zowel uit de bestuursportefeuilles als uit het overzicht van aangesloten partijen, dat in de praktijk relaties met bijvoorbeeld commerciële sportaanbieders en het onderwijs ontbreken. Ook met de individuele (recreatieve) sportwereld lijkt de Sportraad geen sterk contact te hebben, terwijl de toenemende individualisering van het sportgedrag juist leidt tot structurele daling van het aandeel sporters dat in verenigingsverband beweegt.***
• De toename van het aantal mensen dat sport, zit – dat is een landelijke trend – juist bij de individuele sporten, zoals loopclubjes en bij de commerciële sportaanbieders, zoals sportscholen. De gemeente zou – als ze zelf actief het beleid bepaalt – veel beter bij deze trend kunnen aansluiten.
• Voor de uitvoering van het sportbeleid kan Heiloo (kunnen de BUCH-gemeenten) een voorbeeld nemen aan Alkmaar, die veel uitbesteedt aan het Alkmaarse Sportbedrijf. Dat is een goed georganiseerd bedrijf met professionals, die graag voor de gehele regio hun diensten aanbieden. Hier onttrekt Heiloo en Bergen nu al haar buurtsportcoaches.
• Het toekomstige model moet volgens ons tot meer transparantie leiden, in de relatie tussen gemeente en lokale sportorganisaties. Dat zou er als volgt uit kunnen zien. Hoe het ’Sportplatform’ er het beste uit kan zien, moet goed worden bekeken. Dit zou kunnen worden ingevuld met vertegenwoordigers van de sportverenigingen, die onder coördinatie

van de gemeente regelmatig bijeen komen. Het is natuurlijk ook mogelijk aan het Sportplatform een projectafhankelijke invulling te geven.

Hoe kan het nieuwe sportbeleid worden gefinancierd?

Natuurlijk kost het opstellen en uitvoeren van een goed sportbeleid geld. Als de gemeente niet de regie pakt, kost dat echter ook geld, al zijn de kosten daarvan minder zichtbaar en vooral op langere termijn voelbaar in de vorm van minder sportverenigingen in Heiloo, minder sociale cohesie, meer obesitas, meer eenzaamheid en meer gebruik van de zorg.

Het geld dat in Heiloo aan sportbeleid wordt uitgegeven moet volgens ons gericht zijn op het bereiken van een maximaal maatschappelijk effect. Daarvoor is het nodig dat de investeringen en uitgaven onderdeel zijn van een doordachte strategie. Een strategie die haar basis vindt in een heldere en ambitieuze toekomstvisie, die aansluit bij de kracht en potentie van Heiloo en haar maatschappelijke organisaties en bewoners.

Ons voorstel is om niet alleen de kosten in kaart te brengen van alle plannen en voorstellen, maar daarbij ook telkens te vermelden wat de beoogde baten voor gezondheid en sociale cohesie zijn. Ook kan het lonen in kaart te brengen welke subsidies voorhanden zijn. In de wereld van sport, bewegen life style en revalidatie voor jong en oud bestaan veel landelijke en regionale subsidiepotjes.

Hartenkreet tot slot

Wij denken dat het belangrijk is dat de gemeente, samen met alle betrokken partijen, een significante kwaliteitsimpuls realiseert voor de lokale sport in Heiloo en dat dit ook mogelijk is!

Noten:

* In deze projectgroep zitten: Fred Beekhuis, Fred Benner, Wim Buwalda, Hugo den Hartog, Ko Hemminga, Ted Herkes, Harmke de Kruijk, Annemarieke Nierop, Erik Smits en Hein Spaans.

**De ingevulde enquêtes en gespreksverslagen die de basis vormen voor dit onderzoek zijn op verzoek, en alleen vertrouwelijk, in te zien via Annemarieke Nierop: [email protected].

***Bij schrijven van dit stuk is het overigens onzeker of de Sportraad in haar huidige vorm nog doorgaat. In de AVL van afgelopen januari is veel kritiek geuit door aanwezige verenigingen en wacht men de eerstvolgende voorstellen van een denktank af voordat men besluit verder te gaan met een Sportraad als spreekbuis namens de sportverenigingen.