onderzoeksresultaten cultuur, natuur, kunst_PvdA Heiloo_januari 2020

Onderzoek maatschappelijke organisaties in Heiloo

Deel I: cultuur, kunst & natuur

Van september 2019 tot en met januari 2020 hield een projectgroep van de PvdA Heiloo[1] een onderzoek onder de maatschappelijke organisaties in Heiloo. Het doel was nagaan hoe het nu gaat met de cultuur-, kunst-, natuur-, sport- en welzijnsorganisaties, na een periode van grote bezuinigingen, zowel in het subsidie- als in het accommodatiebeleid. Welke doelen stellen deze maatschappelijke organisaties zichzelf? Wat hebben ze nodig van de gemeente om deze doelen te kunnen bereiken?

In september en oktober 2019 zetten we een enquête uit onder 121 organisaties. Van deze organisaties vulden er 52 de enquête in. Een aantal gaf aan dat de enquête niet voor hen van toepassing was, omdat ze inmiddels waren opgeheven, niet (meer) in Heiloo actief waren of omdat ze een commerciële organisatie waren. Het verzamelen van maatschappelijke organisaties in Heiloo is een flinke klus geweest, waarbij we vaak via-via gegevens verzamelden. Soms was het een hele opgave de contactgegevens van een organisatie te achterhalen. Ook op de website van de gemeente Heiloo vonden we geen compleet en actueel overzicht.

In november, december en januari hielden we daarnaast zo’n 20 gesprekken met organisaties die niet gereageerd hadden op de enquête en die we onmisbaar achtten voor ons onderzoek en/of met organisaties waarmee we graag verder wilden spreken. Ook de uitkomsten van die gesprekken hebben we verwerkt in dit onderzoek.

Dit eerste deel van dit onderzoek gaat over de organisaties die actief zijn op het gebied van kunst cultuur of natuur. De resultaten en aanbevelingen voor de sportverenigingen en voor organisaties op het gebied van welzijn verschijnen in de loop van 2020.

Een dilemma was hoe om te gaan met kritische opmerkingen van organisaties over lokale politici en/of ambtenaren. Deze opnemen brengt het probleem met zich mee dat we daarmee de organisaties zouden kunnen schaden (ze zijn immers afhankelijk van degenen die ze bekritiseren) en/of dat we schade kunnen toebrengen aan een wethouder of ambtenaar, die bovendien niet in de gelegenheid is gesteld weerwoord te geven. Deze negatieve opmerkingen helemaal weglaten zou als nadeel hebben dat deze kritiek onbenoemd blijft.

We hebben ervoor gekozen alle opmerkingen van de maatschappelijke organisaties te anonimiseren.[2] Zeer kritische opmerkingen hebben we alleen opgenomen als deze vanuit meerdere organisaties geuit zijn en als deze niet een specifieke ambtenaar of portefeuillehouder raken. Het belangrijkste pijnpunt betreft voor de kunst-, cultuur- en natuurorganisaties overigens de rol (invloed) van de ambtenaren die door een aantal partijen als te groot ervaren wordt en door wie sommige verenigingen zelfs het gevoel hebben tegengewerkt te worden. Daar staat tegenover dat enkele andere verenigingen aangeven goed met de ambtenaren te kunnen samenwerken.

We beginnen met twee algemene aanbevelingen die uit ons onderzoek komen. Daarna volgt een overzicht van reacties van de kunst-, cultuur- en natuurorganisaties in Heiloo, met daarin verwerkt meer specifieke aanbevelingen. In de bijlage achterin vindt u de vragenlijsten die we hebben gebruikt voor de enquête.

Aanbevelingen algemeen:

• Zorg dat maatschappelijke organisaties één aanspreekpunt hebben bij de gemeente en dat één portefeuillehouder verantwoordelijk is voor zowel de subsidies als de accommodaties waar zij eventueel gebruik van kunnen maken. De portefeuillehouder die gaat over de subsidie voor maatschappelijke organisaties, heeft nu in een groot aantal gevallen geen zeggenschap over de (beschikbaarheid, kwaliteit en betaalbaarheid van de) accommodaties waar deze organisaties gebruik van maken. Dat komt omdat deze taken zijn belegd bij twee verschillende portefeuillehouders en er geen sprake is van een afgestemd beleid. Voor maatschappelijke organisaties is dat niet helder en dat leidt tot frustraties.
• Zorg dat voor inwoners een actueel overzicht beschikbaar is van alle activiteiten op het gebied van cultuur, kunst, natuur, sport en welzijn in Heiloo. Dit overzicht zou niet alleen digitaal beschikbaar moeten zijn. Zorg hierbij ook voor een ‘prikbordfunctie’ voor inwoners die samen activiteiten willen ondernemen.

Onderzoeksresultaten cultuur, natuur en kunst

Twintig verenigingen die activiteiten organiseren op het gebied van kunst, cultuur en natuur hebben op onze enquête gereageerd, of hebben met ons gesproken. Dit zijn: Koor sWing, Tintoretto, KMTP Groei en Bloei, Openbare bibliotheek, koor Notebook, koor One More Voice, St Willibrordus Draait door, Cultuurkoepel Heiloo, Theaterbende Heiloo, Stichting Cultuurbevordering Witte Kerk, Stichting Kunst-Zin, Hobbyfarm, Heilooer Kamerorkest, Alkmaars Symfonie orkest, Fanfare showband, Muziek- en dansschool Heiloo, Historische vereniging Heiloo, Caecilia, Falkland toneel en Volkstuinvereniging Heiloo, locatie Hoogeweg/Groeneweg.

Al deze verenigingen gaven aan dat de inzet van vrijwilligers de spil is waar zij om draaien. Ook een semiprofessionele stichting als de Cultuurkoepel werkt bijvoorbeeld met – fulltime ingezette – vrijwilligers. Veel verenigingen spreken met trots over hun vrijwilligers, anderen benadrukken de sociale functie die zij hebben. Dat blijkt uit opmerkingen als ‘Wij bieden een groot aantal mensen een fijne hobby’ en: ‘Wij werken met vele vrijwilligers zowel met vrijwilligerspunt Heiloo als de ouders, maar ook met statushouders. We proberen hier ook een maatschappelijke functie te hebben door mensen de mogelijkheid te bieden te integreren in de maatschappij, en begeleiden in dat proces gebeurt spelenderwijs.’

Opvallend is verder dat een groot deel van de organisaties aangaf graag ondersteuning te krijgen bij het vergroten van hun bekendheid onder de inwoners. Er is een grote behoefte aan meer publiciteit, zowel om publiek te trekken als om nieuwe deelnemers/leden te werven. De gemeente zou hierbij als spil kunnen – en volgens ons moeten – optreden.

Aanbevelingen

Aanbeveling 1: Maak een Platform Cultuur & kunst Heiloo

Richt een platform Cultuur & Kunst Heiloo op, dat onder regie van de gemeente enkele malen per jaar bijeenkomt. Doel is: knelpunten bespreken, verkennen hoe verenigingen elkaar kunnen versterken, nadenken over waar de inwoners van Heiloo behoefte aan hebben op het gebied van kunst en cultuur.

Motivering
Organisaties op het gebied van kunst en cultuur weten elkaar nu slecht te vinden. Er is (te) weinig kruisbestuiving, veel dingen (muziekonderwijs, opslag van materiaal) wordt versnipperd en/of dubbel gedaan. Organisaties geven aan graag meer regie te willen op dit gebied vanuit de gemeente. De gemeente kan met vrij eenvoudige middelen partijen bij elkaar brengen en de regierol op zich nemen.

Opmerkingen hierover vanuit de organisaties

• ‘Er wordt niet meegedacht [door de gemeente] met culturele instellingen.’
• ‘Er is wel ondersteuning vanuit de gemeente, maar die is wel erg passief. De gemeente zou de regierol moeten nemen om organisaties en de behoeftes van burgers verder te helpen.’
• ‘De gemeente zou meer samenwerking tussen organisaties kunnen faciliteren of stimuleren. Er heerst vaak een houding van ieder voor zich of van elkaar beconcurreren. Heiloo is hier te klein voor. Zeker wanneer het nieuwe dienstverlening betreft. Nu moeten we als organisaties altijd zelf initiatieven ontplooien en voelen we ons soms op een eiland zitten of zelf weer het wiel moeten uitvoeren.’
• ‘Een nadeel van de houding van de gemeente is dat men te veel vertrouwen heeft over de organisatie, hetgeen als niet goed ervaren wordt. Er wordt te veel gedacht: “Het gaat wel goed.”’
• ‘We hebben geen ondersteuning aan de gemeente gevraagd. Wel hebben we iets aan het Vrijwilligers Informatie Punt dat ons bestuur (vrijwilligers) ondersteunt met cursussen en informatie.’
• ‘Behalve de subsidie merken we weinig van ondersteuning door de gemeente.’
• ‘Of we meer in het algemeen tevreden zijn over het beleid van de gemeente Heiloo? Gematigd. Ik heb niet het idee dat Heiloo erg vooroploopt.’
• ‘De gemeente kan helpen door de diverse uitvoerende kunsten uit te nodigen voor een denktank en te kijken of het draagvlak er is om te gaan samenwerken en als gemeente het actief interessant maken dit te doen. Investeren is een groot goed met uiteindelijk doel dat het minder kosten met zich meebrengt.’
• ‘We zouden graag meer steun en medewerking van de gemeente zien.’
• ‘We wilden eigenlijk samen met [andere organisaties die zich met theater bezighouden] een platform creëren. […] Het zou wel mooi zijn als de gemeente een visie ontwikkelt op hoe we het willen organiseren in Heiloo.’
• ‘We hebben het gevoel heel weinig te betekenen voor de gemeente en zouden heel erg graag van gedachten wisselen over het belang van een bruisend cultureel platform in Heiloo, omdat Heiloo hier in de omgeving een regiofunctie kan zijn. Onze leden komen veelal niet alleen uit Heiloo, maar ook uit Egmond, Bergen, Akersloot, zelfs Schoorl, wat toch wel veel zegt over de mogelijkheden elders.

Aanbeveling 2: Verbouw de muziekschool tot een toegankelijk cultuurcentrum

Maak een accommodatiebeleid waarbij er voldoende geschikte en betaalbare ruimte is voor het rijke verenigingsleven dat Heiloo heeft. Maak hierbij onderscheid tussen 1) semi-professionele locaties als De Beun/de Cultuurkoepel en 2) locaties waar voornamelijk op amateurniveau activiteiten worden ondernomen.

1. Voor de eerste zou een meer commerciële invalshoek geschikt kunnen zijn (zodat activiteiten ook meer toekomstbestendig zijn dan nu het geval is), in combinatie bijvoorbeeld met horeca en zaalverhuur. De gemeente kan deze organisaties ondersteunen door regelmatig met de partijen te overleggen over noden en wensen en door partijen bij elkaar te brengen.
2. Voor de locaties waar voornamelijk op amateurniveau activiteiten worden ondernomen, of waar vooral wordt gerepeteerd, zoals de Muziekschool en het Bruno-gebouw, zou de gemeente veel meer aansluiting kunnen zoeken met het sociaal domein en het onderwijs. De vele partijen die actief zijn op het gebied van kunst, cultuur en natuur in Heiloo zijn gebaat bij een locatie (of enkele locaties) die voor hen betaalbaar is. De dans- en muziekschool zou voor dit doel verbouwd kunnen worden en maatschappelijke organisaties zouden hier tegen een geringe vergoeding terecht moeten kunnen. Ook andere activiteiten, waarbij welzijn en onderling contact voorop staan zouden hier georganiseerd kunnen worden, zodat het gebouw ook overdag goed gebruikt wordt – denk aan een activiteiten zoals gymnastiek of samenzang voor ouderen. Veel organisaties geven aan grote behoefte te hebben aan een zaaltje of kamertje waar ze even kunnen samenkomen.

 Motivering
Het merendeel van de organisaties gaf aan gehinderd te worden door hetzij een slechte accommodatie (ongeschikt voor de activiteit of verouderd) hetzij een te dure accommodatie (waardoor bijvoorbeeld minder gerepeteerd kan worden, lidmaatschap duurder wordt en/of geen of minder voorstellingen gegeven kunnen worden). Dit wordt ervaren als een groot probleem, dat het functioneren en voortbestaan van veel organisaties bedreigt, en vernieuwing van activiteiten belemmert.

Opmerkingen hierover van organisaties

• ‘Nu staan we met vele andere organisaties op onszelf. Idealiter zouden het een fantastisch toekomstperspectief vinden om met de Muziek & Dansschool en andere welwillende stichtingen van kunstvormen een gezamenlijk gebouw te hebben waar we een groot en divers kunstaanbod kunnen genereren voor jong en oud en die allemaal actief bij de samenleving te kunnen betrekken.’
• ‘We zouden heel graag vanuit de gemeente zien dat men een toekomst voor zich ziet waarbij de steun van de gemeente realistisch is en stuwend om de diverse stichtingen een locatie te bieden waarbij ze uiteindelijk in staat zijn meer financiële inkomsten te kunnen genereren zodat het bestaansrecht verzekerd kan blijven.’
• ‘We moesten op zeer korte termijn op zoek naar een andere repetitieruimte en kregen geen enkele medewerking van de gemeente.’
• ‘Niet tevreden, te klein, en slechte akoestiek.’ [over de accommodatie]
• ‘We vergaderen nu bij bestuursleden thuis, of huren een zaal bij het Trefpunt. De gemeente zou een vergaderzaal kunnen organiseren waar wij als vrijwilligersorganisaties gebruik van kunnen maken.’
• ‘We zijn tevreden met de accommodatie. Het gebouw zorgt er mede voor dat we onze dienstverlening goed uit kunnen voeren.’
• ‘De onzekerheid en onduidelijkheden over de bestemming van de Strandwal als repetitieruimte zijn vervelend, ook is de prijs te hoog voor ons. Repetitie- en concertruimtes zijn duur; daardoor zijn we beperkt in het organiseren van concerten.’
• ‘De muziekschool zou drastisch verbouwd moeten worden en een goede ruimte moeten worden, zodat al deze kunstvormen kunnen worden gepresenteerd. Een betere invulling van de ruimte en meer uren in gebruik houdt ook in dat het gebouw effectiever gebruikt wordt en wellicht meer oplevert.’
• ‘We hebben geen eigen locaties maar huren deze. Dit drukt op de begroting. Steun van de gemeente kan daarbij helpen.’
• ‘Qua akoestiek is de ruimte ok, qua comfort niet: stoelen zijn niet goed.’
• ‘De muziekschool zou drastisch verbouwd moeten worden en een goede ruimte moeten worden zodat al deze kunstvormen kunnen worden gepresenteerd. Een betere invulling van de ruimte en meer uren in gebruik houdt ook in dat het gebouw effectiever gebruikt wordt en wellicht meer oplevert.’
• ‘We zouden graag een accommodatie hebben waarbij we meer privacy tijdens de lessen kunnen genereren, maar ook meer uren kunnen vullen met wat meer commerciële activiteiten en meer aansluiting met andere partijen.’
• ‘We zien ons graag nog groter worden en we zouden in de toekomst graag alle divisies op één avond willen hebben. Nu is dat verspreid over twee dagen en dat is ook mede door ruimtegebrek.’
• ‘Wat betreft het accommodatiebeleid: we hebben ook wel gedacht dat we werd ‘uitgerookt’. Want de gemeente kan het ons onmogelijk maken door zo’n hoge huur te vragen.’
• ‘Dit pand heeft jarenlang achterstallig onderhoud. Een multifunctionele accommodatie zou wel onze voorkeur hebben: dat alles met podiumkunsten bij elkaar zit. We kunnen dan de lessen en het secretariaat delen. We zouden elkaar heel erg kunnen versterken door samenwerking. […] We hebben concrete plannen hoe we het voor ons zien.’
• ‘Vanuit onze beleving is het jammer dat er in Heiloo zoveel draagvlak en animo is voor met name de uitvoerende kunsten en zie je dit terug aan het grote diverse aanbod. Maar de stichtingen en kunstvormen weten elkaar niet te vinden in een constructieve samenwerking. De gemeente is daar mede debet aan. Ik ben ervan overtuigd dat het zowel voor de gemeente als voor de uitvoerende kunstvorm beter is een ‘Kunstlab Heiloo’ te starten waarbij de verenigingen een goede thuisbasis krijgen van de gemeente, waarvandaan zij allen een groter en breder aanbod kunnen brengen, een gezamenlijk bestuur zouden vormen, opslag, en decor, kostuum kunnen delen, en zo voor zichzelf meer inkomsten kunnen gaan genereren.’
• ‘De gemeente zou meer oog kunnen hebben voor culturele activiteiten, bijvoorbeeld door het beschikbaar stellen van repetitieruimten.’
• ‘Contacten met gemeente zijn stroef, alles duurt lang, men verwijst naar elkaar. Men weet soms ook niet bij wie welke taak hoort. Doordat het nu allemaal BUCH is, is het nog onduidelijker. Dus gebeurt er gewoon niets. Het plaatsen van een hek duurde twee jaar. Het is onduidelijk wie we moeten hebben voor problemen met afwatering, en als er iemand komt, lost die het probleem niet op.’

Aanbeveling 3: Investeer weer in kunst en cultuur in Heiloo

Erken en koester de waarde die maatschappelijke organisaties op het gebied van kunst, cultuur en natuur hebben voor Heiloo. De afgelopen zeven jaar is hard bezuinigd op deze organisaties. Te hard, blijkt nu: veel organisaties staat het water aan de lippen, en ruimte voor vernieuwing en ontwikkeling is er al jaren niet meer. Het subsidieniveau voor cultuur en kunst zou moeten worden hersteld naar het niveau van 2014, voor de bezuinigingen, in combinatie met betaalbare en geschikte locaties.

Aanbeveling 4: Geef subsidies voor meerdere jaren en subsidieer ook experimenten

Bovendien zou het de kunst en cultuurorganisaties in Heiloo erg helpen als de subsidies op een andere wijze worden verstrekt, waarbij meer duidelijkheid bestaat over het langetermijnsubsidiebeleid en waarbij ook meer ruimte is om te experimenteren met nieuwe initiatieven (ook van nieuwe partijen), met name op het kruisvlak tussen kunst/cultuur en welzijn.

Opmerkingen hierover van organisaties

• ‘Of we tevreden zijn met de ondersteuning die we vanuit de gemeente krijgen? ‘Nee, het is alle jaren hetzelfde antwoord van de gemeente: we zitten aan het subsidieplafond, en dat verandert dus nooit. Puur oneerlijk dus!!!!’
• ‘We krijgen geen subsidie omdat we niet vernieuwend genoeg zijn.’
• ‘Er is geen meerjarenplan vanuit de gemeente, ook financieel niet.’
• ‘Verdeel de subsidie maar eens beter tussen sport en cultuur.’
• ‘We zijn trots dat het ondanks de bezuinigingen van de afgelopen jaren gelukt is de dienstverlening voor de inwoners van Heiloo in stand te houden. Wat we vooral nodig hebben om een organisatie te kunnen zijn die kan meegroeien met de maatschappelijke ontwikkelingen is financiële ruimte voor innovatie en vooral voor scholing. […] De gemeente zou wat betreft de financiële ondersteuning meer rekening kunnen houden met de kostenstijgingen.’
• Of de bezuinigingen van de afgelopen vijf jaar vanuit de gemeente voor ons gevolgen hebben gehad? ‘Vooral de sluiting van het Open Huis en daardoor de enorme prijsstijging voor huur van de repetitieruimte.’
• ‘De grootste wens is om zekerheden te krijgen over de financiële bijdragen voor de komende jaren, zodat dit verwerkt kan worden in een meerjarenbeleid. De eenmalige subsidie i.v.m. de huisvestingskosten komt te vervallen. Er zou een basis moeten geborgd moeten zijn als dekking voor de huisvestingskosten voor de komende jaren.’
• ‘Daar komt niemand met zijn subsidieverzoek meer tussen, want dit gaat al jaren naar dezelfde verenigingen en stichtingen in Heiloo.’
• ‘We proberen de contributie zo laag mogelijk te houden. We hebben twee jaar geleden de contributie wel met 50% moeten verhogen van 120 naar 240 euro per jaar.’
• ‘De subsidie is verdwenen. We zijn ervan overtuigd dat we wel een bijdrage leveren op een belangrijk terrein, de kennis over de natuur en tuinieren.’
• ‘Op welke manier de gemeente ons zou kunnen helpen? ‘De huur van ons onderkomen verlagen. Subsidie toekennen.’
• ‘Of we alle activiteiten kunnen organiseren die we zouden willen organiseren? ‘Dat lukt maar er is meer subsidie nodig. […] De subsidie is te veel gedaald.’
• ‘We willen de contributie niet te hoog maken. Een beetje subsidie zal ons helpen. We hebben een professionele dirigent die naar opleiding betaald krijgt en dan een pianiste die ook een vergoeding ontvangt. Het aanschaffen van muziek is ook prijzig.’
• ‘De gemeente kan helpen ‘door de subsidie te handhaven, waarmee we de contributie binnen de perken kunnen houden’.’
• ‘De afgelopen jaren hebben we de toegangsprijzen en contributie moeten verhogen.’
• ‘Onze ledenbijdrage is denk ik – buiten die van de muziekschool – de duurste bijdrage. Wij kunnen helaas niet anders door een terugtredend bezoekersaantal en te hoge huur en het teruglopen van onze vrijwilligers zodat we de juiste acquisitie niet op het niveau kunnen plegen zoals we dat enkele jaren daarvoor wel konden. […] De bezuinigingen van de afgelopen vijf jaar hebben ons minder geraakt omdat we de eerste zes jaar geheel niet werden ondersteund. Maar in het algemeen heeft het ons bij het uitvoeren van de voorstellingen wel geraakt door de oplopende kosten voor accommodatie.’
• ‘Wat we van de bezuinigingen van de afgelopen vijf jaar hebben gemerkt? Onze spaarrekening is nihil.’
• ‘Subsidie voor de huur is nodig voor het voortbestaan van onze vereniging, anders is binnen een paar jaar afgelopen.’
• ‘Je moet ook investeren in nieuwe dingen. Daarvoor moet je ieder jaar x bedrag overhouden, voor projecten die ook mogen mislukken. Als je ieder jaar quitte speelt, gaat het niet lukken om nieuwe dingen te proberen. Dat zit niet in subsidieaanvraag.’
• ‘Hoe we graag willen dat onze organisatie er over vijf jaar uitziet? Met commitment van de gemeente/provincie, met name in de financiële situatie.’

Noten

[1] In deze projectgroep zitten: Fred Beekhuis, Fred Benner, Wim Buwalda, Hugo den Hartog, Ko Hemminga, Ted Herkes, Harmke de Kruijk, Annemarieke Nierop, Erik Smits, Hein Spaans

[2] De ingevulde enquêtes en gespreksverslagen die de basis vormen voor dit onderzoek zijn op verzoek, en alleen vertrouwelijk, in te zien via Annemarieke Nierop: [email protected].