Code Oranje

In het blad Binnenlands Bestuur van 2 december jl. staat een interessant artikel over Code Oranje. Op 26 oktober van dit jaar werd Code Oranje afgekondigd door een groep van enkele honderden burgemeesters, wethouders, ondernemers, raadsleden, wetenschappers en actieve burgers. De beweging stelt dat de democratie een grondig herontwerp verdient. De Kamerverkiezingen in maart 2017 en de raadsverkiezingen in 2018 moeten daarbij het kantelpunt vormen. De initiatiefnemers stellen dat burgers behoefte hebben en vaardigheden hebben om hun leefomgeving te beïnvloeden en (mee) te sturen. Om dit te bereiken, werkt de beweging aan een nationale veranderagenda. Die bestaat uit onder meer een landelijk burgerakkoord, innovatieve voorhoedegemeenten en een oproep tot een wetswijziging aan het Kabinet. Bestaande initiatieven voor een nieuwe democratie worden in die veranderagenda met elkaar verbonden.

Blijkens het artikel in Binnenlands Bestuur wordt het initiatief door de Minister van Binnenlandse Zaken omarmt en krijgen de initiatiefnemers de ruimte om te experimenteren. De Minister van Binnenlandse Zaken verdient overigens, als representant van het Kabinet, code Rood omdat het Kabinet in de afgelopen vier jaren niets structureels heeft ondernomen tot hervorming van het openbaar bestuur. De ideeën ten aanzien van het opschalen van gemeenten tot ten minste 100.000 inwoners verdwenen even snel als dat zij waren opgekomen en de beoogde fusie van de provincies Flevoland, Noord-Holland en Utrecht stierf een wat zachtere dood. Als je vervolgens ziet hoe lang Eerste- en Tweede Kamer nodig hebben om te komen tot een opdracht voor een Staatscommissie dan kan men zich afvragen of een hervorming van het openbaar bestuur er ooit gaat komen.

De initiatiefnemers van Code Oranje pleiten voor een wetswijziging om de lokale democratie te kunnen veranderen. Zoals de Minister in het artikel terecht opmerkt stelt de wet geen eisen hoe en waar de stoelen in een raadszaal moeten staan.

Naar mijn idee is het actief betrekken van burgers bij de voorbereiding en uitvoering van gemeentelijk beleid niet afhankelijk van een wetswijziging. Het gaat niet om het systeem maar om de gebruikers van het systeem. Zolang deze niet echt de intentie hebben om als het ware de macht te delen dan wel af te staan aan hun eigen inwoners helpt een wetswijziging niet.

Vanuit mijn eigen waarneming constateer ik nog steeds mooie woorden en weinig daden die tot echte burgerparticipatie leiden. Ben ik daarom tegen Code Oranje? Neen daar ben ik niet tegen maar systeemverandering is niet de oplossing. De breed levende onvrede over het functioneren van de lokale democratie zit niet in het systeem maar in de gebruikers. Misschien dat een onorthodoxe uitslag op 15 maart de ogen doet openen.